Pompeii is een van de bekendste Romeinse steden, maar er zijn er nog veel meer te vinden in Italië. Ostia was in de Romeinse tijd de havenplaats van Rome. De stad is grotendeels opgegraven, bewaard gebleven en is één van de best bewaarde Romeinse steden in Italië.
De opgravingen liggen bij het moderne plaatsje Ostia Antica. Dat is met een moderne badplaats Lido di Ostia onderdeel van de gemeente Rome. De naam is afgeleid van het Latijnse ostium. Dit betekend riviermonding.
De ideale plaats om een bezoek te brengen aan de kust in combinatie met een stukje geschiedenis. Je kan gemakkelijk met het openbaar vervoer naar Ostia Antica. Je pakt metrolijn B en je stapt uit bij halte Piramide.
De stapt daarna over op de trein naar Colombo. Het treinstation Roma Porta S Paolo zit naast de metro. Het is niet nodig om een nieuw kaartje te kopen. Je kan uit gewoon gebruik maken van hetzelfde metro kaartje.
Je stapt uit bij halte Ostia Antica en daarna is het nog vijf minuutjes wandelen. Je kan gewoon de borden volgen. De route spreekt voor zich. Let wel op: Ostia Antica is op maandag gesloten.
Hoe kom je bij Antieke Ostia?
Als je uit het centrum van Rome komt, is het erg makkelijk om naar Ostia Antica. Ongeveer 30 kilometer buiten Rome ligt Ostia Antica. Met een combinatie van trein- en metro reizen is het ongeveer 45 minuten reizen naar de archeologische stad.
Je kan met metrolijn B naar de metrohalte Piramide. Neem èèn van de treinen die naar Lido di Ostia gaan. Deze treinen gaan vaak om de 15 minuten. Je moet uitstappen bij halte Ostia Antica.
Als je bij de halte bent, is het ongeveer vijf minuten lopen naar de ingang. Je steekt de blauwe hemelbrug over en stukje vooruit lopen naar de Via della Staxione di Ostia Antica. Recht vooruit is de parkeerplaats en links de ingang.
Een leuke manier van gemakkelijk in Ostia Antica te komen is door een rondleiding te boeken. In de boekingskosten zijn alle toegangsprijzen inbegrepen. De rondleiding wordt gedaan door een zeer ervaren Engelstalige gids. De tourgroep staat uit maximaal 25 personen.
Necropolis
De necropolis van Ostia ligt direct buiten de Porta Romana Als bezoeker van het archeologisch park kom je hier als eerste langs. De Necropolis bestaat uit columbaria. Dit zijn gezamenlijke graven die bestaan uit muren met nisjes waar de urnen in hebben gestaan. Hier en daar kan je fragmenten van terracotta of marmeren sarcofagen vinden, maar de Necropolis is flink geplunderd door grafrovers in de loop der eeuwen.
Stadsmuur en poorten
In 63 voor Chr. werden de stadsmuren aangelegd. De muur was ruim 2100 meter lang en liep langst de oost-, de zuid- en de westkant van de stad. Aan de kant van de Tiber was de stad waarschijnlijk beschermd door een muur.
Er waren drie stadspoorten in de muur:
- De Porta Romana, waar de Via Ostiensis in de richting van Rome begon
- De Porta Laurentina waarvandaan een weg naar de plaats Laurentum liep
- De Porta Marina de poort aan de kant van de zee
In de muur bevonden enkele torens. In de keizertijd was de bescherming van de muur niet meer nodig en werden er gebouwen op en buiten de muur gebouwd. In de tijd va Vespasianus werd de muur veranderd in een aquaduct wat water naar de zuidelijke helft van de stad vervoerde. Hier is nog maar heel weinig van over.
Forum
Het forum van Ostia zit op de kruising van twee hoofdstraten, de cardo maximus en de decumanus maximis, op de plaats waar vroeger het castrum was. Aan de zuidkant van het forum stond de tempel voor Roma en Augustus. Het forum komt uit de tijd van Hadrianus. Oudere gebouwen werden gesloopt om ruimte te creëren.
Het plein was omgeven door een zuilengalerij. Aan de noordkant werd Capitolium aangelegd. Het staat op een enorm podium en is meer dan 17 meter hoog. Van rijke marmeren versiering zoals marmeren ornamenten is niet veel meer over. Aan de westkant staan een basilica en de curia; het gebouw van de gemeenteraad.
Hercules tempel
Ostia kende als havenplaats een grote variëteit aan religies. Enkele oudste tempels liggen aan de Via Della Foce op een heilig terrein uit de republikeinse tijd: een Herculestempel en nog twee kleine tempels. Van de tempels zijn de podia en delen van de cellamuren nog overgebleven. De tempel van Hercules werd gebouwd in de periode in 125-50 voor Chr. Er staat een standbeeld van een voorstaande inwoner uit de eerste eeuw voor Chr. die naakt afgebeeld is.
Thermen
In Ostia waren zeker 18 badhuizen. Het grootste badhuizen waren de tweede eeuwse Forumthermen. De rijke versierde badvertrekken, waaronder een ovaal stoombad, grensde aan een sportveld dar door de zuilengalerij was omgeven. Het gebruikte water werd gebruikt als spoelwater voor de latrine met 20 zitplaatsen die door een smalle straat van de forumbaden was gescheiden.
De Thermen van Neptunus zij het bekendst vanwege hun rijke versiering van zwart-witte mozaïeken op de vloer. Het complex stamt uit de tijd van Hadrianus en Antonius Pius en heeft restauraties uit de tijd van Marcus Aurelius. In de hoofdzaal ligt een prachtig mozaïek met de triomf van Neptunus.
Zijn vrouw Amphitrite vormt het middelpunt van een iets kleiner mozaïek in een aangrenzende zaal. Het complex heeft ook een sportveld omgeven door een zuilengalerij.
De andere baden hebben ook bijzondere mozaïeken. Zo hebben de Porta Marina gelegen thermen van Marciana een ruimte met een zwart-wit mozaïek met atleten erop afgebeeld. De Thermen van de Zeven Wijzen hebben een grote ronde hal met een meerkleurig mozaïek met jachtscènes.
Ostia Lido
Zoals eerder aangegeven ligt Ostia Antica aan de kust. Ideaal om de dag even af te sluiten aan het strand. Helaas zijn de stranden niet publiek toegankelijk. De stranden zijn vaak privé en ze vragen vaak entree. Je kan dan wel gebruik maken van de parasols en ligstoelen. Het is natuurlijk ook mogelijk om op het terras en hapje en een drankje te doen en genieten van het uitzicht. Voor de kinderen heb je nog het Parco Lido. Een kermisachtig attractiepark met draaimolens, reuzenrad, treintje en gokkasten.
Romeinse tijd
Na de verovering van Veii in 396 voor Christus. De Romeinen hebben een vestingtoren gebouwd van 194 x 125,70 m op de plaats van het huidige Ostia Forum, dat werd versterkt door tufstenen muren. De fundamenten van het kasteel werden eerder gedateerd tussen 380 en 340 voor Christus, maar archeologische vondsten en historisch bewijs maken het waarschijnlijker dat het tussen 300 en 275 voor Christus werd gebouwd.
Gebouwd, waarschijnlijk omdat Ostia een Romeinse militaire haven was geworden. In 267 voor Christus werd een magistraat van de Romeinse vloot aangesteld. De quaestor Ostiensis gestationeerd in Ostia. De bevolking is vrijgesteld van militaire dienst om de haven draaiende te houden.
Burgeroorlog
Tijdens de burgeroorlog tussen Sulla en Marius, in 87 voor Christus, werd Ostia in de tweede eeuw weer een handelshaven. De stad werd bezet en geplunderd door Marius. Piraten plunderden de stad opnieuw in respectievelijk 68 voor Christus en 69/68 voor Christus. In 63 voor Christus begon Marcus Tullius Cicero met het bouwen van nieuwe muren. Ze werden in 58 voor Christus voltooid door Publius Clodius Pulcher.
In de eerste eeuw voor Christus werden deze muren gebouwd. Ancus Martius regeerde Ostia vanuit Rome, totdat het een eigen regering kreeg. Het is niet bekend of Ostia toen al een colonia was, hoewel sommige schrijvers aangeven dat dit het geval was. De eerste eeuw voor Christus was een tijd waarin Monte Verde een kolonie was. Mogelijk is het platform tot dan toe niet gebruikt.
Synagoge
In de begindagen van het rijk werd Ostia langzaam verfraaid. Marcus Vipsanius Agrippa vertrok in 18-12 v.Chr. Een theater bouwen met een capaciteit van 3000 toeschouwers, gedecoreerd met marmer, wat in die tijd heel bijzonder was.
In de tijd van Augustus werd er een aquaduct gebouwd en aan de noordkant van het forum werden twee tempels gebouwd, mogelijk een tempel van Jupiter en een parlementsgebouw. In de tijd van Vespasianus kreeg de stadsmuur de functie van een aquaduct dat water naar de zuidelijke helft van de stad transporteerde.
Aan het einde van de eerste eeuw bouwde de Joodse gemeenschap een synagoge. In de hal van de synagoge stonden twee zuilen zevenarmige kandelaren voorstelden.
Er werd over oudere gebouwen heen gebouwd
Zijn hoogtepunt beleefde Ostia in de tweede eeuw na Christus toen er onder de keizers Trajanus, Hadrianus en Antoninus Pius veel nieuwbouw werd gepleegd. Daarbij werd er over oude gebouwen heen gebouwd, waardoor we weinig weten over de oude bebouwing van Ostia.
Al sinds het eind van de eerste eeuw, in de tijd van Domitianus, werd het grondniveau daarbij een meter verhoogd, mogelijk in verband met overstromingen. In de tweede eeuw telde de stad 50.000 inwoners, van wie er 17.000 slaaf waren. Aan het einde van de tweede eeuw liet keizer Commodus het theater uitbreiden.
Deze bloeitijd duurde tot in het begin van de derde eeuw. Geleidelijk verloor Ostia aan belang door de opkomst van Portus, een stadje dat was ontstaan aan de drie kilometer ten noorden van Ostia nieuwe gegraven havens.
Bedrijvigheid
Typerend voor Ostia als overslaghaven is de aanwezigheid van een groot aantal horreacomplexen, magazijnen. Ze worden voornamelijk gebruikt voor graanopslag. Alleen al de begane grond van de Great Horrea kan ongeveer 6.500 ton graan bevatten, genoeg om ongeveer 15.000 mensen een jaar lang te voeden.
Grote aardewerken vaten
In de tijd van keizer Septimius Severus zou in Ostia een zeven jaar durend hof hebben plaatsgevonden (Hist. Augustus, sept. sev. 32,2). Maar ook andere goederen werden opgeslagen, zoals blijkt uit de aanwezigheid van dahlia’s, de aardewerken vaten die gebruikt worden voor olie of wijn, in de Horrea van Artemis.
Magazijnen hebben vaak binnenplaatsen met een groot aantal opslagruimten. Soms zijn de vloeren van de kamers verhoogd om lucht binnen te laten, waardoor de opgeslagen goederen niet nat worden. De best bewaarde voorbeelden zijn Horrea Epagathiana en Epafroditiana, waarvan de monumentale gevels met de Griekse inscripties van de eigenaren Epagathus en Epafroditus bewaard zijn gebleven.
Brandweerlieden
Een aparte beroepsgroep vormde ook de brandweerlieden. Zij hadden bij de Porta Romana een grote kazerne, wat oorspronkelijk aan het eind van de eerste eeuw werd aangelegd, maar in 132 werd herbouwd. Rondom een grote binnenhof waaraan een zuilengalerij lagen twee verdiepingen met vertrekken voor de brandweerlieden.
In 207 werd een heiligdom voor de keizercultus aan het binnenhof aangelegd. Uit dit jaar komen de inscripties waaruit blijkt hoeveel brandweerlieden er waren. Het aantal werd namelijk verdubbeld van 320 tot 640 voor Ostia en Portus, waarvan de helft in Ostia was gevestigd.
Opgravingen van Ostia Antica
Ongeveer 30 km ten weste van Rome ligt Ostia Antica. Dit is de voormalige havenstad van Rome en tegenwoordig een prachtig archeologisch park van c.a. 100 hectare met vele opgravingen. Vanuit Rome kan je dit als leuke dagexcursie boeken waar je in alle rust kan dwalen tussen talloze ruïnes.
In de zevende eeuw voor Chr. werd de havenstad gesticht voor als militaire haven en voor de handel. Met name in de tweede eeuw na Chr. is de havenstad opvallend snel gegroeid. De stad lag aan de Tiber en de naar Ostia is afgeleid van het latijnse ostrium, wat riviermonding betekent. Doordat de haven in de tweede eeuw na Chr. langzaam dicht slibte is de stad Ostia langzaam verlaten.
Best bewaarde romeinse steden
Ostia Antica is een van de best bewaarde romeinse steden van Italië. Dit ondanks dat de verlaten stad Ostia Antica geregeld leeggehaald werd als vindplaats voor marmeren platen, zuilen en andere bouwmaterialen. Het kan zijn dat je tijdens je bezoek denkt: “Waar is de zee?”, doordat de kustlijn langzaam aan het verschuiven is van Ostia Antica, ligt de zee nu een aantal kilometer verderop.
In het archeologisch park van Ostia Antica kom je tal van prachtige oude opgravingen tegen. Bijvoorbeeld het theater van Marcus Agrips voor drieduizend man, tal van woningen, thermen en tempels èn een tal van mozaïeken. Dankzij de opgravingen is nu waarschijnlijk tweederde van de oude stad Ostia Antica blootgelegd. Het archeologisch park van Ostia Antica is absoluut een aanrader als je de drukte van Rome wilt ontvluchten.